Blog

We kunnen ’s avonds niet overal vliegen, doorbreekt Hedwig ruw de dromerijen over de avondklokfilm. Oh, maar hoe doen we het dan, als we mooi stabiel bewegend beeld willen? Aha, de bakfiets!

Nog idealer, wist ik, is zo’n Riksja, waarmee vrijwilligers zorg cliënten rondrijden door de stad. Jammer genoeg bleek bij navraag dat we die alleen meekregen inclusief bestuurder. Dat leek me wat vervelend; ‘nog één rondje, meneer’. En dus kwamen we terug op de bakfiets. Een oproep op Facebook leverde de nodige aanbiedingen op. Toen kwam een vriendin van mij tussendoor die een bakfiets had staan. De mooiste operatie was dat ik daarvoor op mijn vouwfiets door de vrieskou naar Goverwelle fietste (geen trein, want twee dagen eerder had het zo gesneeuwd). Ik had bedacht dat de vouwfiets voorin de bakfiets mee terug kon. Zo ver kwam het niet, want ik kwam er op locatie achter dat het een tweewieler betrof. Om daar nu een volwassene voorin mee te vervoeren, dat leek Hedwig toch wat instabiel. Toegegeven, het is net even anders dan de twee kinderen die er normaal in zaten.

En dus ging de zoektocht verder. Toen iets later de schaatskoorts voorbij was en de sneeuw smeltende, vonden we via een contact van Hedwig een driewieler bakfiets. Een stevig exemplaar, vlak bij mij in de buurt, die we voor één avond leenden. Ik pikte hem op en opgetogen nam ik hem mee naar het centrum voor onze eerste opnames. Daar klauterde Hedwig met harnas en camera in de bak. Het werkte! En voelde hilarisch om zo rond te fietsen.

Omhoog was het wel pittig, maar wonder boven wonder hielden de fiets en mijn beenspieren (schaatser he!) het goed. Dan was er nog de drukte, het was ’s avonds allang niet meer zo stil als toen ik de inspiratie kreeg voor deze film. Als voor een skipiste stonden we te wachten bovenaan de Groenendaal tot de mensen weg waren. En toen lekker naar beneden sukkelen, de kuilen proberen te ontwijken, een beetje regelmatig fietsen. Het voelde heerlijk dat het eindelijk zo ver was. Hoe lang hadden we hier naar uit gekeken? We filmden voor! #Mensenmakendestad

Vanaf vandaag plaatsen Hedwig & ik om de dag een verhaal over onze korte film ‘Mensen maken de stad’. Met vandaag: hoe begon het eigenlijk?

21 uur, op de klok af. Ik vertrek vanaf de Anna van Hensbeeksingel, in Gouda. Zo gauw ik rechtsaf de Bleulandweg opdraai rijden me een politiebusje en motoragent tegemoet. Die laatste kijkt monsterend wat deze fietser op straat doet. Het is dan ook geen gewone zaterdagavond, Gouda is zojuist begonnen aan de eerste Nederlandse avondklok sinds de Tweede Wereldoorlog.

Aanhouding

De straten waren onnatuurlijk stil, wat zeg ik; uitgestorven, die bewuste avond, nu bijna twee maanden geleden. Op een enkele auto na was de Burgemeester Jamessingel leeg. De enige, uit de toon vallende passant, was een man voor het Driestargebouw die zijn hond uitliet. Opgewonden keek ik uit naar wat ik zou aantreffen voor het station en in het centrum. Zou ik worden aangehouden? Bij het plein naast de Cinema bleek al snel niets aan de hand. Maar aan de overkant van de straat was het raak; de eerste auto werd staande gehouden door de politie. Zo gauw de tocht verder ging drong tot me door dat dit niet zomaar een staande houding was. Is het normaal gesproken een unicum als je een agent een bon ziet uitschrijven. Nu was het een bizarre realiteit; iedereen kon vanavond worden aangehouden (moi incluis).

Lege straten

Toch was het niet het lege marktplein dat me inspiratie gaf om er iets mee te doen, de Kleiweg, of het plein voor het station. Het gevoel begon toen ik langs de Schouwburg fietste, de straat overstak, onder het spoor door. Ik zag dat alles hier voor niets was. Het was een merkwaardig idee, dat zonder mensen alles zijn functie leek te hebben verloren; een beetje alsof ik door een decor fietste. Het was toen ik even later over de Bloemendaalseweg reed dat ik de beelden voor het eerst voor me zag. Langzaam vliegend over lege, verlichtte straten, die doelloos in de stad liggen. Voor… wie weet waarvoor? Het zaadje was geplant.

Ons filmproject kan je steun goed gebruiken. Doneren kan op: https://www.inspiredbyinspiration.org/…/mensen-maken…/

Het was een ongebruikelijk tafereel. Net had ik uit de papieren zak vijf spruiten gepakt en afgehaald toen ik op tafel van alles zag bewegen. Ik keek eens goed; pissebedden! Even keek ik vol afschuw naar de beestjes, die er compleet buiten hun gebruikelijke kader over het tafelblad liepen. En, het moet gezegd, die ik toch liever zag in de context van een opgelichte stoeptegel. Toen bedacht ik een list. Ik pakte een magnetronbakje en wipte de beestjes met behulp van een schutblaadje van een spruit in het bakje. Dat vond ik wel wat.
De spruitjes waren paars en kwamen uit onze tuin, de Warmoezerij. Daar had ik ze laatst per verrassing zien pronken aan de stam van een paarse plant, die tot dan toe in ieders beleving een rode kool was geweest. Hij was uit zichzelf opgekomen en niemand had er echt aandacht aan besteed. Nu had ik het kunnen weten, want de planten lijken veel op elkaar; de paarse spruit onderscheidt zich doordat hij meer de hoogte in gaat. Een collega vrijwilliger haalde de grootste vruchten eraf en gaf ze me mee naar huis.

Natuurlijk gedrag

Daar begon dus het bewuste afhalen. Bij de opvolgende spruitjes werd ik me er meer en meer van bewust dat ik de woning van een pissebed aan het ontmantelen was. Zo gauw het buitenste blaadje afviel liet ik het spruitje vallen, zodat de eventuele bewoner de benen zou kunnen nemen. Dat werkte aardig. Gaandeweg verzamelde ik steeds meer beestjes in het bakje. Het grappigste kwam toen ik er, eigenlijk onbewust, een paar schutblaadjes bij deed. Toen ik na een minuut in het bakje keek zag ik ineens geen beestje meer lopen. Pas als ik er licht mee schudde kwamen ze van onder het schutblaadje tevoorschijn. Mooi, natuurlijk gedrag.

Lieveheersbeestjes

Al handelend tuimelde mijn hoofd nog wat verder. Over hoe mooi het eigenlijk is dat we op de tuin een huis bieden aan deze en zoveel andere dieren. Dit was voor mij al het jaar van het insect; niet eerder keek ik zo gefascineerd naar al dat kleine leven op de planten en in de bodem. De lente begon met luizen, die we bestreden door lieveheersbeestjes over te zetten. Praktischer biologische bestrijding zou er niet meer langskomen. En nu, nu het seizoen voorbij was, zag hoe die ene, toevallige spruitenplant het thuis was van zoveel kleine beestjes. Dat maakte me blij.

Doodgespoten

Tot ik me realiseerde dat deze diertjes op spruitenplanten door heel Nederland, worden doodgespoten met bestrijdingsmiddelen. Vanuit het moment aan mijn keukentafel een onbegrijpelijke, andere wereld. Want natuurlijk was het niet heel fijn om op deze manier spruitjes af te halen, maar wie zijn wij om dieren op die manier hun habitat te ontnemen? En waarom kunnen we het niet gewoon samen doen, zij hun plekje aan de buitenkant, wij de spruitjes van de binnenkant. Hoe dat samengaat bewees ik een kwartier later. Nadat ik de pissebedden had uitgezet in een bloempot van verterend groen op het balkon was het namelijk etenstijd. De plek die net nog hun huis was lag nu dampend op mijn bord. Leven en laten leven, c’est ca!

Afgelopen weken bleek dat honderden mensen zijn gedupeerd door de belastingdienst, die ze heeft weggezet als fraudeurs van kinderopvangtoeslag. Onschuldige mensen die tegen de blinde muur aanliepen van een slecht functionerende overheid. In mijn werk zie ik hoe gekmakend het is om als burger te moeten vechten tegen een overheidsapparaat dat alleen regels kent en geen gevoel. Want dat geldt zeker niet alleen op landelijk niveau.

Doorgestoken kaart

Hoe lang het duurt voordat dit soort misstanden landelijk bekend worden is in de toeslagaffaire wel gebleken. Ik zie hoe de gemeente Gouda mensen op soortgelijke wijze op hun plek zet. In een van mijn onderzoeken bijvoorbeeld, over het pension aan de Goudse Livingstonelaan. Daar werden bewoners pas geïnformeerd over de komst van deze opvanglocatie toen de zaak al beklonken was. Ohja, leek de gemeente terloops te melden, ‘hier zullen mensen worden opgevangen met double of triple problematiek’: verslaafd, psychische problemen en/of zwakbegaafd. Dat de hele wijk hierdoor in opstand kwam mocht niet deren, de overheid is geduldig en ambtenaren zijn niet persoonlijk verantwoordelijk. Bovendien wonen ze niet op de plek die ter discussie staat. Zes jaar na opening van het pension won de gemeente de laatste rechtszaak bij de Raad van State en sloot het dossier. Eind goed, al goed, vond men. Bij het opvragen van de stukken kwamen al snel signalen naar boven die je de mond doen openvallen. Ik leg nu de laatste hand aan het onderzoek.

Turfmarktkerkaffaire

Op dit moment is het Goudse College verwikkeld in de uitermate onsmakelijke ‘Turfmarktkerkaffaire’. Deze week won de gemeente de slag om het nieuwe bestemmingsplan. Dat zij de eigenaar daarbij op oneigenlijke wijze, op allerlei manieren lijkt te hebben gedwongen, dat is slechts nevenschade. De man voert een gevecht waar hij niet om heeft gevraagd en is in de rol geduwd van een David die vecht tegen Goliath. Ook hier geldt, de overheid is geduldig, heeft diepe zakken en gebruikt alle registers die nodig zijn om zijn zin te krijgen. De gemeenteraad keek dit jaar tandeloos toe hoe het hele relaas zich voor hun ogen afspeelde, het AD schreef zich een slag in de rondte en zelfs Peter R. de Vries bemoeit zich er inmiddels tegenaan. Kafkaesk is een veelgebruikte term, maar ik vermoed eerlijk gezegd dat Kafka zich zou omdraaien in zijn graf als hij de feiten leest. Het bestuur blijft stoïcijns, de wethouder lachte vriendelijk om mijn vragen en stuurt de eigenaar de rekening. En de eigenaar? Die wil vooral de jaren terug waarin zijn kinderen opgroeien, terwijl zijn leven wordt beheerst door het gevecht met de overheid.

Fijne kerstdagen!

Daarin verschilt hij niet veel van de slachtoffers van de kinderopvangtoeslagaffaire, bij wie menige relatie sneuvelde door de claims van de belastingdienst. Het is dezelfde lange arm en hetzelfde wanbestuur waaronder deze mensen lijden. Als vertolker van hun verhaal lijd ik een beetje met ze mee en ik kan wel zeggen: mijn vertrouwen in een betrouwbare overheid heeft inmiddels een flinke knauw opgelopen. Ik kan alleen maar hopen dat het recht uiteindelijk zegeviert. Zelf heb ik gelukkig wel de pen in handen, waarmee ik erover kan schrijven voor de krant. Voor nu wens ik u namens de overheid fijne kerstdagen toe. Opdat u zich niet te veel zorgen maakt over deurwaarders, malafide wethouders en de belastingdienst.

Glimmend keek de aanstaande burgemeester vanuit het middelpunt van de raadszaal naar de sprekers achter het katheder. Naast hem zijn vrouw en drie van zijn kinderen, waarbij de jongste thuis en nog een op komst. Laat het gelijk maar duidelijk zijn, we hebben het over een burgemeester uit SGP gelederen. Nog voor ik woensdagavond het persbankje kon bereiken liep ik dan ook bijna tegen Kees van der Staaij op, fractieleider uit het Haagse. Aan zijn linkerzijde een massa in het zwart gestoken aanhang, waar de man zich natuurlijk toe richtte.

Vier man sterk

Aanwezig vanavond, vier man van Weekblad deGouda. Wat kan ik dan nog toevoegen, had ik ’s middags op de redactie met gemengde gevoelens gezegd. Niets eigenlijk, was het eerlijke antwoord en ik bedacht me thuis te blijven. Maar naarmate de avond dichterbij kwam kreeg ik toch meer en meer het gevoel dat ik erbij moest zijn. Al was het maar om de borrel achteraf, waar bovendien bier van Goudasfalt werd geschonken. En dus nam ik plaats op de laatste lege stoel van de pers, even verderop twee van onze stagiaires groetend, die camera op een statief gereed hielden voor het maken van een video. Bijgestaan door de vierde man, burgerraadslid Theo, met de camera op de buik.

De kinderen en Thierry

Voor we echt begonnen kort de gang van zaken: ‘eerst komen de raadsleden binnen, dan zijn wij geacht om op te staan. Daarna volgt de familie’. En de glimmende raadsleden kwamen inderdaad binnen, om vervolgens statig achter hun stoelen te gaan staan in de halve maan van de zaal. Toen kwam de familie, de man zelf, zijn vrouw en de kinderen. En Thierry! Nooit geweten dat Thierry van Vugt (wethouder D66) in diepere leden familie was van Pieter Verhoeve, zei ik grinnikend ik tegen mijn buurman. Nee… Thierry was de man die de ambtsketting als loco-burgemeester binnenbracht.

Tijgerend door de raadszaal

De hele goegemeente nam plaats, wethouders tegenover ons, aan de andere kant van de raad, van der Staaij en de SGP afvaardiging weer achter hun. Links van me zag ik onder meer onze oude burgemeester Milo Schoenmaker en interim Mirjam Salet.

De camera zat nog onaangeroerd in mijn tas, maar naarmate mijn collega’s vaker opstonden begon ik me ook af te vragen of ik hier nog wat ging doen. Geen bloknoot voor me, geen programma, alleen de handen op een lege tafel. Bij ieder fotomoment naar links loerend of mijn collega’s al in touw waren om hem te maken. Toch de camera maar eens gepakt, even cool doen met je professionele spul op tafel, tegenover de kit-set van de eigen collega en dan aan de slag. Samen met zo’n zes anderen, sluipend door de zaal, om de raad heen, links en rechts. Ik had het vooraf nooit gedacht maar het is nog verdomd aardig om een beetje door de raadszaal te tijgeren. Me verstoppend achter een pilaar op mijn hurken, loerend en wachtend op het gouden moment. Om even later weer terug te vluchten naar mijn plaats.

Die streepjes uit beeld

Natuurlijk kan niet iedereen zo’n horde fotografen waarderen. Raadslid Jan de Laat, grijnzend of we ‘die streepjes uit beeld wilden halen’. Dat was de man met het gestreepte overhemd die, ongeacht aangewezen fotomoment of niet, continu rondliep door de zaal. Een kennis vertelde me later, dat op de live-stream waar ze het spektakel had gevolgd, ineens ‘tante Sidonia’ voor de burgemeester stond. Het duurde even tot ik begreep dat Marianka Peters werd bedoeld, en ja, dat was mij ook opgevallen en niet volgens de afspraak.

Mohandis

Achteraf hoopten de stagiairs op een kort video interview met de burgemeester, maar die stond aan de voet van een rij felicitanten tot in Verweggistan. Zij namen daarop maar een ijsje van David Gelato, ik probeerde het bokbiertje uit van mijn collega’s van Goudasfalt. En genoot van de grap dat veel mensen die ik over de telefoon heb gesproken niet weten hoe ik eruit zie. Zoals meneer (PvdA) Mohandis, die me ondanks zijn woedende telefoontje van begin dit jaar, nu in het voorbijgaan vriendelijk groette. Ik groette maar terug, grinnikte wederom en besloot me voor te stellen aan een ander, met wie ik wel een fijn gesprek had gehad. Maar of dat nou zo’n goed idee was?

Ik was aan het schrijven aan de homepage van mijn website toen ik me afvroeg wat mij nu eigenlijk ten voeten uit beschrijft. Even ging ik terug naar een heuvel in het oosten van Duitsland. Op een kleine camping met magistraal uitzicht zat ik bij mijn tent. Het had geregend en de zon was inmiddels doorgebroken. Het gaf het uitzicht, dat tot dan toe zonnig was geweest, een nieuwe touch.

Dikke spiegelreflex

Naast mij was het buurstelletje net teruggekeerd. De vrouwelijke helft had een dikke spiegelreflexcamera bij zich, waarmee ze al snel opzichtig foto´s stond te maken. Dat zag er leuk uit hoor, net echt, en even ging er een steek van spijt door me heen. Mijn eigen dure materiaal lag namelijk keurig netjes thuis in de kast. In plaats daarvan had ik een Praktica meegenomen met een groothoeklens, om mijn analoge hobby te belijden. De pijn verdween snel toen en ik zag hoe ze zonder voorgrond stond te fotograferen, vanuit hoeken waar ik het nut ook niet van inzag. Nadat ik haar met een schuin oog had gadegeslagen en zelf een analoge foto had gemaakt, besloot ik tot een wandeling. Want, foto´s zijn leuk maar er is werkelijk niets dat op kan tegen een boswandeling na de regen. Onderweg schoot ik mijn favoriete analoge foto van de vakantie en tevreden ging ik eenmaal teruggekeerd over tot mijn avondeten.

Timelapse

Broodjes, want tussen de middag warm gegeten in het dorp beneden. Terwijl ik aan een picknicktafel zat te stoeien met de bolletjes, keek ik naar het tafereel voor me. Schitterend was het om de wolken, opkomend vanuit het dal, door de rij bomen te zien klieven om vervolgens over het boerenveld langs te drijven. Even concentreerde ik me op de bomenrij; dit zou gaaf zijn op video, bedacht ik. Ik besloot mijn telefoon tegen een pak drinken aan te zetten. Acht minuten stond hij te draaien terwijl ik, voorzichtig niet tegen de tafel te stoten, mijn broodjes verorberde.

En dat… dat is waar het filmpje begon. Niet op een heuvel met dikke technologie en een drang om over het uitzicht op te kunnen scheppen tegen anderen. Maar vanuit de stilstand van de verwondering, het feit dat je dit zelf moet vastleggen, gewoon omdat je zo onwijs gaaf materiaal maakt. De mogelijkheden van de videografie verkennend. Technologie als middel dus en niet als doel. En met als resultaat, een supergave timelapse van zo’n 10 seconden.

Dit ‘moeten maken’, begreep ik vanmorgen, is de drive van waaruit ik mijn werk het liefst doe. En het is arbitrair of ik dat schrijvend, fotograferend of filmend doe, want ik kan het allemaal. Ik wil die kracht in mij, die niet in het medium schuilt, gebruiken om jou te helpen. Dus… ‘zegt u het maar’!

Hoe belangrijk vertrouwen is voor je mensbeeld, voor hoe je de wereld om je heen ziet, dat bleek deze week maar weer eens. Ik ben goed van vertrouwen. Als ik met mijn goede fiets (oke hij is niet bepaald nieuw meer) op pad ben zonder slot en ik moet even de supermarkt in, dan twijfel ik niet om hem verdekt opgesteld, zo te parkeren. De kans dat hij meegenomen wordt is nihil, weet ik en ik vind het een fijne gedachte dat ik zo kan handelen. Hetzelfde geldt voor de fiets in de trein, het slot zit er alleen zodat de fiets stil blijft staan.

Mario

Sommige mensen dagen ook die mate van vertrouwen nog uit. Op vakantie was ik in Dresden zat ik bij air-bnb host Mario in huis. Een vrije, jonge vent van een jaar of 35, die toen ik aankwam net bezig was de band van z’n hippe racefietsje te plakken. Ohja, zei hij terwijl ik al op weg was naar de ingang; schrik niet, boven loopt een van mijn kinderen rond. Het raakte me hoe deze dertiger, die zelfs twee kinderen in huis had, iemand vanaf de eerste handshake zijn huis toevertrouwt. Twaalf uur later stapte hij de deur uit naar werk, zonder me ’s ochtends nog te zien.

Sta je dan, alleen in een totaal vreemd appartement. Pannetje zoeken, havermout maken. Het raam staat open, uitkijkend over de binnenplaats, waar de zon langzaam aan kracht wint. Ik hoor Duits verderop uit de wijk. Er is niemand die iets van me wil, de tijd staat stil. Dit had overal geweest kunnen zijn, denk ik; wanneer reis ik verder?

Beekbergen

Een ander voorbeeld zijn de mensen die ik ken in Beekbergen. Deze week werd ik gevraagd om met de jaarwisseling weer op hun huisje te passen. Ik kan me nog herinneren hoe de vorige keer een vriend op bezoek kwam en een beetje stil viel, duidelijk niet wetende wat hij van de situatie vinden moest. Hippies, was zijn oordeel nu; niet helemaal de typering die ik zocht. Ik vond het bij vertrek vanaf Apeldoorn lumineus, op de fiets op weg naar een huisje in het bos van mensen die ik slechts een keer ontmoet had.

Kloof

Dat is waar de kloof zich tussen ons openbaarde, want hoe treed jij een ander tegemoet? Ik geniet ervan als dat met zulk vertrouwen gebeurt. Ik denk dat ik mijn verblijf in Dresden niet snel zal vergeten, omdat het vertrouwen dat in mij is gesteld iets in me heeft veranderd. Aan de andere kant merk ik dat niet iedereen zulk vertrouwen voelt en juist op een basis van wantrouwen in de wereld staan. Dat levert een totaal ander beeld op van wat er om ons heen gebeurt en slaat een diepe kloof in een vriendschap. Ik wil wel toegeven dat wantrouwen soms handig zou zijn, bijvoorbeeld in mijn journalistieke werk, waar het lokale bestuur me gemakkelijk een rad voor ogen draait. Maar het is ook een basis voor haat en onverdraagzaamheid. Vertrouwen daarentegen is mooi, omdat het een vruchtbare grond biedt, waarop veel groeit. Het overbrugt het gat tussen het zaadje dat het idee is en het uitgevoerde plan. Als iedereen dat voelen zou, wat zou dit dan voor een wereld zijn?
 

Een verpletterende uitslag gisteren tijdens de deelstaatverkiezingen van Sachsen en Brandenburg: de Afd is in beide staten als tweede over de eindstreep gekomen, met 22,5% en 27,5% van de stemmen. In de Volkskrant stond al een aardig stuk over de redenen voor het rechtse stemgedrag in voormalig Oost-Duitsland. Zij noemden o.a. de hoge verwachtingen van democratie na de val van de muur, de onbekendheid van de voormalig socialistische staten met vreemdelingen en het gevoel tweederangs burgers te zijn.

Steden excelleren

Duidelijk is in elk geval dat er niets nieuws onder de zon is. Wie het archief van voorgenoemde krant erop naslaat komt een alarmerend stuk tegen over de verkiezing van 1999, waarbij de extreem rechtse DVU in het parlement van de staat Brandenburg dreigde te komen. Sinds de val van de muur is er enorm veel geld naar de deelstaten in het oosten gegaan. Het kon de ontvolking van het platteland niet tegengaan, maar feitelijk doen de grote steden het best goed. Er zitten talloze grote bedrijven in Leipzig en Dresden. Die laatste is zelfs een centrum voor IT bedrijven en chipbouwers, waaronder AMD. En ook de megafarmaceut GSK is er gevestigd. De universiteitsstad staat in de top 3 van meest leefbare steden van Duitsland. In Leipzig zijn behalve een universiteit ook fabrieken van Siemens, BMW en Porsche gevestigd. Ook hier louter positieve geluiden. In de gehele voormalige DDR is de werkloosheid sterk gedaald en benaderd die van het westen. Maar als het er zo goed gaat, waarom is er dan toch zoveel onvrede?

Chefs uit het Westen

Enerzijds vraagt dit om een ‘it’s the economy, stupid!’ leus, anderzijds zou ik die graag overboord willen gooien. Eerder lijkt het Oost-Duitsland van na de wende een gedesillusioneerd deel van het land te zijn geworden. De droom die er zoveel jaren leefde, en waarvoor zo hard is gestreden tegen de autoriteiten, bleek in werkelijkheid niet zo rooskleurig als verwacht. Met het oplossen in een vrije markteconomie en democratisch politiek stelsel hoopte men op gelijke kansen met de rest van het land. Maar die kwamen niet in de vorm die de mensen gewend waren; het leven werd niet langer door de overheid ingevuld. Bovendien stond het ook West-Duitsers vrij om zich naar het oosten te verplaatsen. Uit cijfers van de Volkskrant blijkt dat de landelijke ondernemingen liever een manager uit Hamburg of Hannover hebben, dan een uit Dresden. Slechts 1,7% van alle chefs in Duitsland komt uit het oosten en in het voormalige socialistische gebied zelf is dit 23%. Driekwart van alle chefs in Brandenburg en Sachsen is dus ‘import’. Meer werkgelegenheid is net zomin de oplossing voor deze scheefgroei als dat die helpt de vrouwenemancipatie te vergroten. Het economische argument is overigens deels wel van toepassing, maar het is vooral een indicator dat er iets mis is in de groei van dit deel van het land. In 2015 was het nominaal BBP per gewerkt uur in de voormalige BRD 46,8 euro, tegenover 33,8 euro in de voormalige DDR deelstaten.

Gezonde scholen

In Heerlen weten ze hier alles van. Nu zou je denken, dat is toch gewoon een Nederlandse gemeente? Klopt, maar wel een achterstandsgemeente, die decennialang heeft geteerd op de mijnbouw. De cultuur die hieromheen is ontstaan heeft trekken van die in Oost-Duitsland en laat zich moeilijker veranderen dan je denkt. Zo schreef de Volkskrant laatst over een gezonde scholen project, waarbij kinderen gezond te eten krijgen op school en veel leren bewegen. Het moet de negatieve spiraal doorbreken die hier van ouder op kind wordt doorgegeven. Die speelt zich af tegen een achtergrond van een andere levenshouding; vroeger zorgde de staat hier voor werk en sprak het leven voor zich. Er was verzuiling die je leven bepaalde, er was de baan in de mijn en je ging dood op je 45^ste. De omslag die nodig was richting een eigen verantwoordelijkheid en een gezonde levensstijl, die is er nooit gekomen.

De moeilijkheden waar bewoners van Brandenburg en Sachsen tegenaan liepen in de nieuwe liberale BRD, had waarschijnlijk geen ossie zien aankomen. Sommige zaken, de werkloosheid, veranderen snel, maar het cultuurverschil en de spiraal van achterstand, die zijn niet zomaar doorbroken. Het maakt dat voor hen de zon niet hetzelfde schijnt; ze voelen zich nog altijd tweederangsburgers. Het is aan de conventionele partijen om hierop een antwoord te bedenken… voor de Afd ermee aan de haal gaat.